Istorija
U praistorijsko vreme, prema materijalnim ostacima dobijenim iskopavanjima, Fruška gora je bila uglavnom naseljena na priobalju Dunava. U planinski masiv obrastao šumom čovek je zalazio samo radi lova ili traženja privremenog skloništa za vreme opasnosti. Praistorijski lokaliteti, koji obeležavaju i prva naseljavanja čoveka na ovom području i karakterišu dve migracione struje, koje su se ovde susrele, pripadaju kereškoj i starčevačkoj kulturi (za stariji neolit), vinčanskoj kulturi (za mlađi neolit) i metalnom dobu.
U antičkom periodu, za vreme starih Rimljana, Fruška gora se nazivala alma Mons - plodno brdo, što ukazuje da je i u tom dobu bila obrasla šumom i nastanjena sa raznovrsnom divljači.
Ovaj period istorije karakterišu borbe Rimljana sa Varvarima, utvrđenja, putevi, pristaništa, nekropole i svi oblici ratničkog življenja, pa sve do velelepnog Sirmijuma (Sremska Mitrovica) - jedne od četiri rimske prestonice u III veku. Ostaci ovog perioda nalaze se, prvenstveno, u zaštitnoj zoni Nacionalnog parka, mada ih ima (ili se očekuju da će biti pronađeni) i u šumskoj zoni, gde su se ljudi u antičkom periodu bavili rudarstvom.
Tragovi stabilizacije rimske imperije nalaze se, između ostalog, i u ostacima važnog rimskog puta od Zemuna preko Novih Banovaca (Burgunac), Surduka (Rittium), Slankamena (Acumicum) i Banoštra (Malata Bononia), koji desnom obalom Dunava vodi do najsevernijih granica Panonije.
Ovaj deo Panonske nizije bio je tokom čitave istorije pozornica burnih istorijskih događaja koji su često dovodili do nestanka stare i pojave sasvim nove populacije ljudi. Borbe oko rimskih severnih granica, pad Sirmijuma, nadiranje Avara i Slovena i njihove borbe sa Vizantijom predstavljaju ulazak u srednji vek, a borbe Avara sa Francima (791-796) uvode panonsku ravnicu u sferu ekspanzije Zapadnog carstva. U to doba se učvršćuje crkvena organizacija i Srem dobija episkopiju, a zatim u XIII veku biskupiju. U Banoštru se krajem XII veka osniva benediktanski manastir. Turski upadi u Srem od 1390. i 1392. najavljuju novo nemirno poglavlje istorije.
Posle definitivnog ulaska u ova područja Turci su svoju vlast organizovali uglavnom po gradovima, koji su kao centri vlasti dobijali turski karakter. Tako je Sremska Mitrovica bila najveće muslimansko naselje u Sremu. Posle pobede Evgenija Savojskog nad Turcima kod Sente 1697. godine, odnosno zaključenja Karlovačkog mira 1699. godine južni gradovi i dalje ostaju pod Turcima, a živalj iz njih se seli u hrišćansku Ugarsku i, zadržavajući se na padinama Fruške gore, naseljava prnjavore podignutih ili obnovljenih manastira. Turci u Sremu ostaju do kraja XVII i početka XVIII veka, kada se uspostavlja austrijska vlast.
Od početka srednjeg veka u ove krajeve nadiru mnogi narodi ostavljajući za sobom tragove svojih civilizacija. Period koji počinje raspadom rimske a završava se raspadom turske imperije, na području Fruške gore ostavljao je i uništavao materijalne tragove prisustva Kelta, Avara, Huna, Slovena, nastanka hrišćanstva, podizanja bogomolja, ali i formiranja utvrđenja, gradova, velikih feudalnih dobara, vojne granice i boravka osvajača.
Iz ovog perioda do današnjih dana sačuvano je srazmerno najviše spomenika kako sakralne, tako i profane (vojne i civilne) arhitekture i oni se nalaze delom u naseljima a delom na vannaseljskoj teritoriji na čitavom području Fruške gore.
Od profanih - javnih objekata značajni su stambeni objekti u naseljima, odnosno čitave naseljske celine, kao sto su: Sremski Karlovci, Petrovaradin, Irig i dr, a od sakralnih objekata najznačajniji su manastiri sa svojim manastirskim crkvama i stambeno - proizvodnim kompleksima. U vreme kada su osnivani, manastiri su predstavljali značajne duhovne ali i privredne centre. Njihova organizaciona povezanost (metosi, filijale) i njihovi posedi (prnjavori) zemlje i ljudstvo, davali su im znatnu ekonomsku snagu i uticaj. Podignuti su uglavnom u periodu do XVIII veka, tako da današnji kompleksi i crkve u njima imaju malo (ili nimalo) od prvobitne arhitekture, ali su prvobitne organizacije kompleksa znatno sačuvane.
Njihov značaj za istoriju i kulturu je veliki, jer se ne ograničava samo na verske pobude iz kojih su nastali, već se proširuje i na kulturne i ekonomske veze koje su ti objekti u srednjem veku imali. Sem manastirskih, postojale su i crkve u naseljima. Njima se ili izgubio trag ili su kasnije radikalno rekonstruisane.
Fruška gora je u srednjem veku predstavljala strateški važan prostor, a utvrđenja, koja su na njoj i u njenom podnožju podizana, kontrolisala su i branila široke poteze značajne za ekonomiku i politiku svih onih koji su je početkom srednjeg veka imali u svom posedu, kao i onih koji su na te prostore pretendovali.
Nešto bolje sačuvana utvrđenja, istina novijeg datuma (iako sa strmim temeljima) su Ilok i Petrovaradin. Prvi je predstavljao utvrđenu tačku na krajnjim zapadnim obroncima Fruške gore, a drugi važan strateški položaj na prirodno branjenom mestu, usamljene, izdignute stene koja zadire u Dunav.
U novijem periodu od 1941. do 1945. godine čitavo područje Fruške gore predstavlja poprište borbi, skloništa i zbegova. Svedoci o događanjima u ovom periodu su brojna spomen - obeležja od kojih je najznačajniji spomenik na Iriškom vencu.
