Prikaz zanimljivih vrsta
Na ovoj stranici možete da se upoznate sa nekim zanimljivim vrstama biljaka, životinja i gljiva koje žive na prostoru Nacionalnog parka Fruška gora.
Buba bombarder
(Brachinus crepitans)
Buba bombarder je vrsta tvrdokrilca koja je poznata po svom jedinstvenom pucketavom načinu odbrane. Ova buba se izdvaja od drugih insekata jer ima sposobnost da iz svojih zadnjih segmenata izbacuje snažnu hemijsku mešavinu koja se brzo zagreva i stvara zvučan "eksplozivni" efekat.
Mehanizam ovog izbacivanja bazira se na hemijskoj reakciji u telu bube. U specijalizovanim žlezdama se nalaze dve komponente – hidrokinon i peroksid, koje se mešaju pri napadu. Reakcija stvara veliku količinu toplote, koja izaziva eksplozivno izbacivanje tečnosti sa visokim pritiskom u pulsirajućim mlazevima, što se vidi kao oblačić dima. Ovaj sistem odbrane buba koristi kao zaštitu od predatora (kao što su mravi ili druge bube), jer je zvuk koji nastaje i miris koji izbacuju potencijalno opasan i neprijatan za napadače.
Buba bombarder je mala, dužine tela svega 6-10 mm i najčešće se nalaze na sušnim mestima, kao što su polja, livade i bašte, gde traže plen poput drugih malih insekata. Iako njihova sposobnost može izgledati zastrašujuće, ove bube nisu opasne za ljude, ali su svakako zanimljiv primer adaptacije u prirodi.
Mrtvački prsti
(Xylaria longipes)
Gljiva mrtvački prsti dobila je svoje ime zbog karakterističnog izgleda. Ove gljive rastu u grupi i mogu se naći tokom cele godine na trulom drvetu sa korom različitih vrsta listopadnog drveća, najčešće na hrastu, bukvi, grabu ali i na drugim vrstama. Najčešće izlaze sa donje strane grana ili trupaca utisnutih u zemlju. One žive kao saprofiti, tj. hranljive materije dobijaju razgradnjom mrtvog drveta i ne mogu rasti na živim stablima.
Njihova plodna tela su izdužena i crna i tako podsećaju na prste koji su izrasli iz zemlje, zbog čega izgledaju kao kosti ili mrtvački prsti. Mrtvački prsti nisu jestivi, ali su zanimljivi zbog svojih potencijalnih medicinskih svojstava. Istraživanja su pokazala da neke vrste Xylaria proizvode hemikalije koje mogu imati antimikrobno i čak antikancerogeno dejstvo. Osim toga, mrtvački prsti igraju važnu ekološku ulogu, jer razgrađuju mrtvo drvo, čime doprinose ciklusu kruženja materija u šumama.
Šumski ljiljan
(Lilium martagon)
Šumski ljiljan ili zlatan je šumska zeljasta monokotiledona biljka koja se može videti na brojnim mestima na Fruškoj gori. Ova biljka se odlikuje dugim, uskim listovima i stabljikom koja može doseći visinu do metra, a cvetovi su ružičasti sa crvenim mrljama. Zlatan cveta u junu i julu kada cvetovi šire prijatan miris, što je čini atraktivnom za pčele i druge oprašivače.
Zlatan je zaštićena biljka u Srbiji ali i u mnogim drugim zemljama zbog ugroženosti usled antropogenih promena u njenim prirodnim staništima. Zbog toga je zabranjeno branje, vađenje ili presađivanje ove vrste u bašte. U prirodi, zlatan raste sporo i razmnožava se putem semena ili podzemnih lukovica, koje su osetljive na oštećenja.
Mladenova mokrica
(Trichoniscoides mladeni)
Mokrice su mali zglavkari iz klase rakova. Žive na vlažnim mestima gde se kriju ispod kamenja, trulog drveta ili u zemlji. Mladenova mokrica je stenoendem Fruške gore, odnosno to je jedina mesto na Svetu gde ona živi. U rodu kome ona pripada postoji oko 40 vrsta i najveći broj njih živi na Iberijskom poluostrvu i u južnoj Francuskoj i to uglavnom kao pećinske vrste. Samo nekoliko vrsta je šire rasprostranjeno u zapadnoj Evropi a izvan ovog prostora postoji samo još jedna vrsta sa rumunske strane Đerdapske klisure. Vrsta Trichoniscoides mladeni opisana je na materijalu sakupljenom na Fruškoj gori i predstavlja drugi nalaz pripadnika tirenskog roda Trichoniscoides zabeleženog daleko izvan pretežnog areala roda. Veličina tela ove mokrice je do 2,5 mm a živi u stelji i vlažnom zemljištu u bukovim šumama. Njen latinski naziv "mladeni" dat je u čast zoologa Prof.dr. Mladena Karamana.
Bivolji jezik
(Fistulina hepatica)
Bivolji jezik je gljiva koja svojim izgledom podseća na meso. Ova jestiva gljiva česta je na Fruškoj gori i raste na panjevima i deblima hrasta, bukve i drugih listopadnih vrsta drveća. Njena plodna tela su velika, crvenkasto-smeđa a površina je mesnata i vlažna, dok u preseku podseća na jetru, zbog čega je jedan od njenih domaćih naziva i „jetrenka“. Bivolji jezik obično raste tokom leta i jeseni, a omiljena je u kulinarstvu zbog svoje specifične teksture i ukusa, koji podseća na meso, zbog čega se često koristi kao zamena za meso u vegetarijanskim jelima.
Ova gljiva nije samo ukusna, već i vrlo hranljiva, bogata vlaknima, vitaminima i mineralima, a njena priprema često podrazumeva pečenje, prženje ili dodavanje u supe i čorbe.
Kleka
(Juniperus communis)
Na Fruškoj gori na puno mesta mogu se videti kao pojedinačna stabla ili manje šume različitih četinara, kao što su smreka, crni i beli bor, ariš i dr., kao i nekih ukrasnih vrsta, npr. kedar ili tisa. Sve su one naravno sađene jer je Fruška gora niska planina i cela se nalazi u pojasu listopadnih šuma. Međutim postoji ipak jedna četinarska vrsta koja prirodno raste, a to je kleka. Kleka je zimzelena biljka koja pripada familiji čempresa i rasprostranjena je u mnogim delovima sveta, posebno u umerenom pojasu severne hemisfere. Raste kao grm ili manje drvo, visine od 1 do 10 metara, sa igličastim listovima koji su oštri, uski i često prekriveni belkastim voskom. Njeni bobičasti plodovi koji imaju specifičan miris su plavičasto-sive boje i sazrevaju u drugoj ili trećoj godini.
Kleka je od davnina poznata zbog svojih lekovitih svojstava. Njeni plodovi se koriste u tradicionalnoj medicini za lečenje problema sa varenjem i kao diuretik. Osim plodova, koristi se i kora, a u etarskom ulju kleke nalaze se sastojci koji imaju antiseptička, antibakterijska i protivupalna svojstva. Od svih proizvoda na bazi kleke možda je najpoznatija rakija "klekovača" kojoj bobice kleke daju specifičan miris i ukus.
Očekujte uskoro prikaze još puno zanimljivih vrsta
